Ekologia i bioróżnorodność
W ostatnich dekadach słowo „ekologia” w Europie zostało wypaczone i ekologiczne stało się wszystko, od upraw do jogurtów. Tymczasem słowo to pierwotnie określało naukę zajmującą się badaniem powiązań między gatunkami, a także środowiskiem, w którym żyją.
Czym są powiązania ekologiczne?
Mówi się dużo o tym, że bioróżnorodność jest ważna – ale dlaczego jest ważna? Co daje to, że w środowisku jest dużo gatunków roślin i zwierząt? Otóż utrata czasem nawet jednego gatunku, pociąga za sobą wymarcie innych i zachwianie równowagi w ekosystemach. To jak efekt bardzo skomplikowanego i wielościeżkowego domina, a przewracające się klocki w końcu uderzą w nas, bo czy tego chcemy, czy nie, sami jesteśmy częścią ekologicznej układanki.
Szczególnie dobrze widoczne jest to w zależnościach między roślinami a owadami, które bardzo często są ściśle od siebie zależne. Na przykład trzmiele są duże i ciężkie, więc często są związane z roślinami, których kwiaty otworzy owad tylko o odpowiedniej masie i dostatecznie silny. Już Karol Darwin zauważył, że jeśli zabraknie pewnych gatunków trzmieli, to wyginą związane z nimi rośliny. Innym przykładem są rośliny tworzące kwiaty o bardzo długich rurkach kwiatowych, do których zapylania dostosowane są motyle i ćmy.
Tutaj warto zaznaczyć, że o ile pszczoła miodna jest świetnym zapylaczem upraw, o tyle w środowisku naturalnym nadaje się do
zapylania tylko ok. 10% gatunków roślin kwitnących.
Przyjrzyjmy się sieci ekologicznej (rysunek poniżej), którą kiedyś badałam. Warto pamiętać, że oprócz zależności pokarmowych ważne są też stanowiska i warunki środowiskowe, w których żyje dany gatunek. W centrum układanki znajdzie się chroniona pierwiosnka omączona.
1. Pierwiosnka potrzebuje do życia jasnych stanowisk. Rośnie na wilgotnej młace górskiej (taka darń, przez którą nieustannie przepływa woda). Rośliny wokół pierwiosnki muszą być niskie, dlatego dobrze, jeśli na jej stanowisku pasą się np. owce „przycinające” zieleń. Pierwiosnka jest związana z…
2. Bujanką! To zapylacz pierwiosnki, która ma głęboki i długi kielich kwiatu. Mimo bujnego owłosienia nie jest pszczołą! To muchówka. Bujanka związana jest z…
3. Pszczolinkami lub miesierkami! Bujanka jest bowiem parazytoidem lęgowym pszczół. Oznacza to, że larwy muchówki zjadają larwy pszczoły. Czy nie byłoby więc lepiej, gdyby bujanki zniknęły, dając spokój pszczołom? A kto wtedy zapyli pierwiosnkę…? Pszczolinki i miesierki gniazdują w glebie lub w pustych łodygach roślin. Potrzebują więc suchych stanowisk o stromych zboczach, by wygodnie w nich gniazdować. Młaka się nie nada! Z tych grup owadów, z których każdy będzie miał jakieś potrzeby, wybierzemy sobie jeden gatunek, czyli lepiarkę wiosenną, która jest związana z…
4. Wierzbami! Lepiarki bardzo lubią ten gatunek roślin. Owady te pojawiają się bowiem wczesną wiosną od marca do maja. W marcu kwitnie niewiele roślin, w tym wiatropylne wierzby, które co prawda poradziłyby sobie bez pszczół, ale pszczoły bez nich już nie. Same wierzby lubią stanowiska wilgotne, na których z kolei też żyją drobne owady np. komary, w których lubują się ptaki m.in. jerzyki. Wierzba jest też bardzo, bardzo ważnym wczesnym pokarmem pszczoły miodnej. A dlaczego dobry wczesnowiosenny rozwój pszczół miodnych jest dla nas ważny? Bo zapylają kwitnące tylko trochę później rośliny uprawne!
Sieci rozgałęziają się dalej, obejmują kolejne stanowiska, które zazębiają się o siebie niby korony drzew i wzajemnie na siebie wpływają. I właśnie to jest ekologia!
Zerknij na schemat. Widać na nim inne gatunki i zależności. Pszczoła miodna jest też przecież zapylaczem roślin łąkowych i roślin pastewnych, które są pokarmem owiec.
Zauważ też strzałki prowadzące w pustą przestrzeń – to dlatego, że nie sposób ukazać na jednej tablicy wszystkich powiązań ekologicznych między gatunkami i ich siedliskami!
Tekst: Martyna Walerowicz dla Together for Bees i Wielkiej Wystawy Pszczół
